Goede participatie kost tijd. Slechte participatie nog meer
Kern van de Omgevingswet is meer ruimte geven voor het vanaf het begin betrekken van bewoners en andere belanghebbenden. Iedereen vraagt zich dan af: hoe moet ik het in de praktijk aanpakken, wanneer moet ik beginnen en wanneer is mijn participatie Omgevingswet-proof? De wet vraagt van u dat u laat weten hoe u inwoners, bedrijven, en organisaties hebt betrokken bij hun proces: hoe hebt u geïnformeerd en wat hebt met feedback gedaan? Hoe bent u samenwerking aangegaan? Deze onderbouwing speelt mee bij een besluit van de gemeenteraad. De vorm – dus hoe u de participatie aanpakt - is vervolgens vrij. En dat is misschien ook maar beter. De Omgevingswet laat het aan partijen om daar zelf over na te denken, want elk project is anders.
En goed om ons nog even te realiseren: een wet komt niet uit de lucht vallen, maar volgt en faciliteert altijd maatschappelijke ontwikkelingen. Dus het is niet zo dat nu ineens alles anders wordt. Er worden zaken verplicht gesteld waar veel organisaties al mee bezig waren, of waarmee ze experimenteerden. Alleen gaat de vrijblijvendheid er vanaf.
Integraal verbinden van transities
De Omgevingswet wil vooral bereiken dat participatie al vanaf het eerste begin op een nuttige en vruchtbare manier op gang komt, met alle belanghebbenden, voordat er nog maar een letter van een plan op papier staat. Want op dat moment is er letterlijk nog ruimte voor een integrale afweging – net als participatie een kernbegrip in de nieuwe wet. Het biedt de kans om klimaatadaptatie, energietransitie, woningbouw, mobiliteit, landbouw en recreatie met elkaar te verbinden, vanuit de krachten en de kenmerken in een specifiek gebied en vanuit de behoeften van de mensen die in dat gebied wonen, werken en recreëren.Ingewikkelde balans
Het lastige is dat we te maken hebben met een lastige afweging tussen algemene strategieën en zeer concrete consequenties. Aan de ene kant staan we voor enorme transities, maar die zijn behoorlijk abstract en vaak nog ver van ieders bed. De spanning en de emotie ontstaan pas als zo’n strategie ertoe leidt dat vage vlekken op een kaart zich ontwikkelen tot windmolens in je achtertuin die hoger zijn dan de Dom van Utrecht. Dat is een heel ingewikkelde balans.Participatiekameleon
Deze lastige complexe vraagstukken vereisen maatwerk. En wij hebben bouwstenen ontwikkeld, juist om dit maatwerk vorm en inhoud te geven. De focus in onze aanpak is: het op de juiste manier en op het juiste moment betrekken van de juiste partijen. We doordenken aan het begin samen met u heel gestructureerd wat het doel is, welke strategie daarbij past en welke middelen daarvoor het beste kunnen worden ingezet. En vervolgens verzorgen we óók de uitvoering. Het is afhankelijk van de aard van het onderwerp, van het gebied, van de organisaties en bewoners in het gebied. Per keer kijken we wat de beste aanpak is; participatie betekent niet dat iedereen altijd overal over moet meebeslissen. We passen onze aanpak – als een ‘participatiekameleon’ – dan ook altijd aan het project aan.Daarvoor kunnen we bogen op onze technische en digitale expertise en op onze juridische en gedragswetenschappelijke kennis: hoe krijgt u mensen aangesloten en in beweging? De mensen die in een gebied wonen en werken zijn praktijk-experts en hun kennis moet u met beide handen aangrijpen. Dat kost tijd en energie, maar daar krijgt u veel voor terug. Dat bleek bijvoorbeeld in het Zeeheldenkwartier in Den Haag, waar we bottom-up, met de bewoners, wijkagenda’s opstelden die de basis vormen voor plannen en bestedingen in de komende vier jaar, met een actieve en enthousiaste rol voor de bewoners zelf.
Duidelijk en eerlijk perspectief
Uiteraard helpt het om vanaf de start helder en eerlijk aan te geven hoeveel ruimte er is, welke invloed de belanghebbenden hebben: wat is het realistische perspectief? Dat zorgt misschien aan het begin voor een wat moeilijker gesprek, maar u hebt er daarna alleen maar profijt van. Voor een deel van de mensen zal dat soms niet de leukste boodschap zijn. Dus dan is het raadzaam om samen breder te kijken: wat kunnen we nog méér doen in het gebied om de leefbaarheid te versterken?
En het mooiste is natuurlijk om een opgave in co-creatie met de bewoners aan te pakken. Goed voorbeeld is de dijkversterking voor 23 kilometer van de Waal tussen Gorinchem en Waardenburg. Voordat er een ontwerp werd gemaakt, werden bewoners en andere stakeholders nauw betrokken bij het verkennen van oplossingsrichtingen. Zo konden wensen voor bijvoorbeeld toeristische fietspaden meteen worden meegenomen – de bekende meekoppelkansen.
Hybride participatie: digitalisering én 'Old school'
Wezenlijk is dat u weet wie de stakeholders zijn: wie zijn er wel en wie nog niet in beeld? Zodat u op de juiste momenten echt álle belangrijke belanghebbenden aan boord krijgt, en dus niet alleen de gebruikelijke koplopers, de usual suspects. Grote middengroepen laten de participatie vaak aan zich voorbijgaan, maar daar mogen we geen genoegen mee nemen.Uiteraard maken we samen met u veelvuldig gebruik van de geweldige mogelijkheden om digitaal en online de dialoog aan te gaan. Maar soms is het ook goed om terug te grijpen op traditionele middelen. Zo werken we samen met de provincie Overijssel aan de herinrichting van een N-weg waarbij we op de uitnodiging om digitaal mee te doen huis aan huis persoonlijk hebben afgegeven. Het ‘old school’ gesprek aan de deur leverde ook weer veel informatie op, werd zeer gewaardeerd en het bereik was vooral groot richting de groepen die anders vaak uit beeld blijven.
In coronatijd is de beschikbaarheid van digitale oplossingen uiteraard extra goed van pas gekomen; de dwingende noodzaak leert ons veel over de beperkingen, maar ook over de grote mogelijkheden van online participatie en een afgewogen hybride aanbod. Onze klanten maken meer en meer dankbaar gebruik van ons iReport, dat inhoudelijk inzicht biedt in complexe projecten, en de participatie verbetert door toegankelijke, digitale en interactieve teksten en visualisaties. Het maakt het proces rondom het project transparant: hier staan we nu en dit mag u de komende tijd van ons verwachten. Ook biedt het mogelijkheden voor inspraak en het delen van vragen, zorgen en ideeën.
De beste kans
Een doordachte aanpak die past bij de doelen en de doelgroepen geeft de onderbouwing die de Omgevingswet vraagt én biedt de beste start voor een goed participatieproces. De Omgevingswet verlangt niet van u om het iedereen naar de zin te maken. De Omgevingswet vraagt wél om vanaf de start van het project een open en transparant proces te doorlopen, waarin alle belanghebbenden tijdig een eerlijke kans krijgen om input te leveren. Wij geven u die goede start - en daarmee de beste kans om met alle betrokkenen te komen tot duurzame, gedragen gebiedsontwikkeling, vanuit een focus op leefbaarheid en vitaliteit.Spreekt u deze aanpak ook aan of heeft u andere ervaringen? We horen graag uw reactie. Laten we samen werken aan goede participatie!
