Duurzame gebiedsontwikkeling: ‘bredere blik, betere oplossing’

Dat is de rotsvaste overtuiging van Jos Schild, duurzaamheidscoördinator bij Royal HaskoningDHV. ‘Ik zeg weleens: als je mij belt, maak ik het probleem eerst groter; duurzame gebiedsontwikkeling is complex en daar wordt nog wel eens eenzijdig naar gekeken. Er zal meer moeten worden meegenomen dan alleen zonnepanelen of wat boompjes in de berm; gezonde en duurzame steden vragen meer dan een klassieke stad. Maar als we daarna vanuit een integrale en brede blik kijken, komen we met elkaar wel tot een veel betere en toekomstbestendige oplossing. Namelijk een veilige, gezonde leefomgeving voor inwoners. Hoe ú dit ook bereikt? Ik deel graag de zes belangrijkste stappen.’

1. Kom uit je comfortzone

Ik haal u graag een beetje uit uw comfortzone, uit de bubbel van normen en richtlijnen. De luchtkwaliteit, de geluidsbelasting, de bebouwing, de inrichting van de openbare ruimte en de wegen: overal zijn wetten en regels voor, verplichtingen waaraan u moet voldoen. Ik kijk er graag anders naar: hoe kunnen we wat verder gaan dan alleen netjes aan de normen voldoen? Niet de regels zouden dan het vertrekpunt moeten zijn, maar de ambitie om te werken aan een aantrekkelijke leefomgeving voor mensen, aan een gezonde stad. De Omgevingswet, en in het bijzonder het opstellen van de gemeentelijke omgevingsvisie – uiterlijk in 2024 – biedt een prima kapstok om de maatschappelijke transities naar bijvoorbeeld gezonde steden, circulaire economie en duurzame energie mogelijk te maken.

2. Stel concrete doelen

En dan gaat het vooral om de doorvertaling van gemeentelijke visies en strategieën over leefbaarheid en gezondheid naar concrete plannen: het kiezen en invullen van thema’s, het bepalen van de juiste criteria, de selectie van parameters om effecten te monitoren. Kortom, maak het vage beleid concreet en werkbaar. Want het volstaat niet om een wijk alleen maar in algemene termen groener, stiller of schoner te willen maken. Concrete doelen zijn noodzakelijk. BREEAM en WELL zijn bijvoorbeeld methoden om de duurzaamheid en gezondheid van gebouwen, gebieden en steden zichtbaar, meetbaar en toetsbaar te maken. Deze methoden helpen om thema’s te adresseren, het dwingt tot systematisch en gestructureerd nadenken: hoe ver bent u al en hoe ver zou u willen gaan? Dit zijn enkele van de tools om gezondheid en leefbaarheid in het hele proces goed op de agenda te zetten en te houden.

3. Laat je inspireren door voorbeelden zoals Feyenoord City

Het kan enorm leerzaam zijn om naar andere projectvoorbeelden te kijken. Ik heb aan veel projecten meegewerkt die tonen hoe we gezondheid structureel kunnen opnemen in een ontwikkelingsproces. Zoals het nieuwe Feyenoord City, een grootscheeps plan met veel aandacht voor de energietransitie. Er waren veel zonnepanelen en drie tot zes windturbines nodig om het geheel energieneutraal te maken. Uiteindelijk werd groene ruimte, om te bewegen en te ontmoeten en voor schaduw bij hittestress, waardevoller geacht dan zonneweides. Die zonnepanelen komen nu vooral op het dak van het stadion en de windenergie kan veel beter van een groot collectief park op de Maasvlakte komen.

Een ander voorbeeld is de Baarnsche Zoom, een geplande nieuwbouwwijk van Baarn, pal naast de A1. Samen met de GGD kijken we dan hoe we hun kernwaarde van een Gezonde Leefomgeving kunnen vertalen naar meetbare indicatoren waaraan ontwerpen vervolgens kunnen worden getoetst.

4. Benut het momentum!

De belangrijkste opgave is eigenlijk dat we moeten loskomen van de vaste patronen en een ander perspectief moeten kiezen. Als u het aandurft om andere vragen te stellen, dan maakt u ook andere keuzes. Gezondheid en de energietransitie kunnen we ook mooi koppelen. Want als wijken van het gas af gaan, dan moeten er warmtenetten worden aangelegd. Mijn oproep: benut dat momentum om te vergroenen, ruimte opnieuw te verdelen en bijvoorbeeld de blootstelling aan fijnstof in woningen te verminderen door het aanpassen van de keuken.

Een ander sterk voorbeeld is klimaatverandering en de wijze waarop we daarop moeten anticiperen. In de praktijk blijkt dan dat klimaatadaptatie, vergroening en gezondheid hand in hand gaan. Neem deze opgaven samen, en zorg zo voor een groene, gezonde en klimaatadaptieve stad. Zo kun je verschillende transitie-opgaven combineren. Niet sectoraal maar integraal. Er liggen prachtige kansen. Meestal zijn mensen verrast als ze zien wat er kan, als ze de tijd nemen om erover na te denken vanaf de start.

5. Maak het betaalbaar, bereikbaar en leefbaar

De drivers voor de projectontwikkelaar zijn eenvoudig: het moet betaalbaar zijn en het moet op tijd af. Ik ken alle ‘ja-maars’ natuurlijk. En dan vooral: het effect van gezondheidsmaatregelen is lastig te meten. We hebben het meestal over de correlaties tussen ingrepen in de stad en de effecten op onze gezondheid: als je meer beweegt, leef je langer. Maar het is niet te bewijzen dat je dankzij een nieuw fietspad pakweg twee dagen of twee weken langer leeft. Ook vanwege ieders vrije keuze om dat fietspad wel of niet te gebruiken. Dit betekent echter niet, dat we het daarom maar achterwege moeten laten. We weten welke maatregelen – op basis van wetenschappelijk onderzoek – bijdragen aan onze gezondheid. Laten we deze oplossingen meenemen in onze steden en zo zorgen voor een omgeving die beschermt tegen ongezonde invloeden en uitnodigt tot gezond leven.

Maar als je steden echt gezonder maakt, dan levert dat op de langere termijn ontzettend veel waarde op. Daar ben ik volledig van overtuigd. Daarom ben ik er ook trots op dat ik branche-ambassadeur ben van Koninklijke NLingenieurs (programma Gezonde en Duurzaam Gebouwde Omgeving). We richten ons op de belangrijke humane vraagstukken: hoe houden we de stad en het stedelijk gebied voor iedereen betaalbaar, bereikbaar en leefbaar? Daar lever ik heel graag een bijdrage aan.

6. Neem een betere wereld als fundamentele waarde

Ik probeer collega’s en opdrachtgevers te inspireren om steden en de stedelijke omgeving duurzamer en gezonder te maken. Bij Royal HaskoningDHV vinden we dat gezondheid een fundamentele waarde is en we verplichten onszelf om die waarde mee te wegen in wat we bedenken, adviseren en maken. Ons motto is immers ‘enhancing society together’! Het is onze verantwoordelijkheid om een betere wereld over te dragen aan de volgende generaties. Ik zie dat meer en meer gemeenten bij het ontwikkelen en bouwen de mens centraal stellen. Dat vind ik een zeer positieve ontwikkeling. Laten we die uitdaging samen oppakken!

Welke van de zes tips spreken u het meeste aan? Heeft u andere ervaringen? Ik hoop dat u het mij laat weten via LinkedIn of e-mail.