Governance en nieuwe samenwerkingen in de warmtetransitie

Het succes van publieke warmtebedrijven door heel Europa is de basis geweest voor het besluit van de Minister van Economische Zaken en Klimaat in 2022 om een publieke deelname verplicht te gaan stellen in de warmtebedrijven in Nederland.

Gemeenten moeten nu voor zichzelf bepalen hoe ze invloed willen en kunnen uitoefenen om de publieke waarden te borgen. En hoewel alle gemeenten deze regie in de warmtetransitie hebben gekregen van het Rijk, betekent dit niet dat alle gemeenten dezelfde inspanning kunnen leveren, of risico’s kunnen dragen. Hoe kan de gemeente de regie nemen?

Hier zijn drie stappen die gemeenten kunnen volgen om hun rol effectief te vervullen.

Stap 1: Bepalen van de eigen positie

Uit onze praktijkervaring blijkt, dat werken vanuit een duidelijk kader essentieel is. Daarom beginnen we altijd met het bepalen van de eigen positie. Dit proces start met het erkennen van de noodzaak van de gemeentelijke rolneming in de warmtetransitie. Vervolgens verkennen we samen de mogelijkheden. Hierbij kijken we niet alleen naar de wetgeving, maar ook naar de financiële en organisatorische draagkracht en de risicobereidheid. We onderzoeken welke ambitie en wensen er zijn en houden een spiegel voor: Behaal je hiermee je doelstellingen en doe je hiermee ‘waar je voor bent’?

Stap 2: Betekenis door participatie en bestuurlijke betrokkenheid

Na het bepalen van de eigen positie, verleggen we de focus naar buiten. Door middel van participatie verzamelen we de lokale publieke waarden. De kern van elke samenwerking wordt immers bepaald door de (publieke) waarden die geborgd moeten worden. Deze waarden vormen het kader voor het bestuur en/of de beslissers om besluiten te nemen. We adviseren om een gericht klankbord van buiten in te richten, die voor langere tijd betrokken blijft, ook bij toekomstige besluitvorming. Zo creëren we samen een fundament voor heldere, transparante en herleidbare besluitvorming.

Het is belangrijk om bewustzijn te creëren over de effecten van de rolneming en de samenwerking. De keuze voor het aan de markt geven van de projectontwikkeling, draagt mogelijk bij aan snelheid op de korte termijn, maar reduceert de regie op bijvoorbeeld energiearmoede, het voorrang geven aan EFG-woningen of het kiezen voor een maatschappelijk rendement ten behoeve van het publieke belang. Hoewel ze elkaar niet uitsluiten, behoud je wel regie, respectievelijk handelingsruimte, als je de (publieke) waarden vooraf vaststelt.

Stap 3: Nieuwe samenwerkingen verkennen en structureren

In de warmtetransitie moet je als publieke partij (gemeente, provincie) samenwerken met andere stakeholders, zoals woningcorporaties, energiebedrijven en burgers. Wij adviseren hoe je invloed kunt uitoefenen om je positie en de publieke waarden te borgen. We gaan hierbij verder dan alleen het schetsen van de governancestructuur: we geven deze betekenis door te adviseren over de (contractuele) vorm, de noodzakelijke inhoud voor inzicht, interventie en bijbehorende rolneming. In ons advies zie je terug dat de drie elementen (noodzaak, wens en draagkracht) aansluiten bij de aard van de samenwerking.

Samen sterk bij het opzetten van samenwerkingen

Wij hebben alle kennis in huis om je te begeleiden bij een verantwoord proces voor de oprichting van een warmtebedrijf of marktordening. Wij kennen de praktijk, begrijpen de juridische kaders en kunnen deze afstemmen op de onzekerheden in de projectontwikkeling. Wij adviseren en begeleiden bij het opzetten van doelmatige samenwerkingen tot (regionale) integrale publieke warmtebedrijven, door middel van:

• Het structureren van de rollen, verantwoordelijkheden en besluitvormingsprocessen (de balanswerking tussen bestuur, medezeggenschap en toezicht)
• Het bepalen van de rol van de bestuurder (in hoeverre staat de bestuurder ‘in de wind’)
• Mediation en/of gespreksbegeleiding (voorkomen van conflict)
• Invloed verkrijgen via contracten, statuten en reglementen
• Het opstellen van de propositie en identiteitsbegeleiding
• Trainingen en workshops gericht op onderhandelen

Neem contact met ons op om te ontdekken wat we voor jouw organisatie kunnen betekenen en hoe wij je kunnen helpen om de warmtetransitie op een verantwoorde manier te versterken en te versnellen.