6 Lessen voor het beter benutten van de MilieuKostenIndicator

Het potentieel van de MilieuKostenIndicator (MKI) wordt in projecten nog niet volledig benut. Dit terwijl de MKI niet alleen van meerwaarde kan zijn in de ontwerpfase, maar zeker ook in de aanbesteding én tijdens de realisatie. De MKI is namelijk bij uitstek een instrument om de duurzaamheidsprestaties van projecten in de transitie naar de circulaire economie inzichtelijk te maken. 

De MilieuKostenIndicator (MKI) is hét instrument om alle relevante milieueffecten van een project kwantitatief en objectief inzichtelijk te maken en zo afwegingen te maken, te optimaliseren en bij te sturen. Op deze manier kunnen we ook aantonen wat de bijdrage is aan de (landelijke) klimaatdoelstellingen. 

Om het potentieel van de MilieuKostenIndicator beter te benutten zijn de volgende 6 lessen geformuleerd:

1. Leg uit wat de MKI is en hoe het kan worden ingezet

Het begint allemaal met missiewerk. Uitleggen aan de projectorganisatie wat de MilieuKostenIndicator is en doet (duurzaamheid vertalen naar een 1-puntsscore, uitgedrukt in euro’s) en hoe het kan worden ingezet. Er kan worden gekozen om specifieke onderdelen van een project mee te nemen in de MKI-berekening, of om te focussen op de duurzaamheidswinst in een bepaalde fases van het project. 
De MKI kent verschillende modules. Om de gehele projectlevensduur mee te nemen, van productie tot en met sloop, adviseren wij om te kiezen voor fases A1 t/m C4 en eventueel ook module D toe te voegen (milieuprestatiebepaling van recycling en hergebruik). Hoewel module D ook kijkt naar de volgende levenscyclus, zorgt het er ook voor dat nu emissies worden uitgestoten en dat deze pas over tientallen jaren worden bespaard. Tegelijkertijd kan het vanuit een project ook wenselijk te zijn om enkel naar module A (ontwerp en realisatie) te kijken of zelfs alleen naar de fases A4 (transport) en A5 (constructie) als verwacht wordt dat de grootste impact zit in de werkzaamheden tijdens de realisatie. 

2. Maak de MKI tot een integraal onderdeel van het project

De MilieuKostenIndicator is al gekoppeld aan het ontwerp van het project, maar de potentie van de MKI kan verder worden benut door het integraal onderdeel te maken van het project. Dit begint door vanaf het begin van het ontwerpproces de MKI mee te nemen als criterium en ontwerpkeuzes mede te maken op basis van de milieu-impact. Hiermee kan ook direct invulling worden gegeven aan de eerste drie circulaire ontwerpprincipes, namelijk: 

1. voorkomen
2. verlengen levensduur
3. hergebruik van secundaire grondstoffen en materialen. Juist in een MKI-berekening kan deze circulaire winst goed inzichtelijk worden gemaakt. 

Daarnaast kan de MKI in de aanbesteding ook een significante rol krijgen door het voldoende weging mee te geven in een BPKV-aanbesteding (Beste Prijs Kwaliteit Verhouding). Door de MKI zwaar genoeg mee te laten tellen, neemt de kans op duurzamere inschrijvingen toe. Inschrijvers maken namelijk ook financiële afwegingen tijdens een inschrijving. Als de te verkrijgen korting voor dit onderwerp te laag is, zal een inschrijver minder geneigd zijn om duurzamere oplossingen voor te stellen (tenzij deze natuurlijk ook financieel aantrekkelijk zijn). Voldoende gewicht in de weging begint bij minimaal 30% van de kwaliteitswaarde. Uiteraard moet dan de prijs niet alsnog overheersend zijn.

3. Zorg voor duidelijke en uniforme bepalingen en regels

De MKI is een relatief nieuwe methodiek die volop in ontwikkeling is. Het is daarom belangrijk om in een aanbesteding duidelijke bepalingen en regels omtrent de MKI te hanteren, bij voorkeur uniform ten opzichte van de markt. Op deze manier is het voor inschrijvers duidelijk aan welke eisen de onderliggende berekening moet voldoen en wat een aanbestedende dienst verwacht. Vanuit het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) verschijnt binnenkort een handreiking van onze hand met aandacht voor MKI in aanbestedingen. Hierin bieden we tevens een handig overzicht van de belangrijkste bepalingen en regels, inclusief voorbeelden voor aanbestedings- en contractteksten.

Door als opdrachtgevers uniformiteit te zoeken op het gebied van MKI en aanbestedingen, is het voor inschrijvende partijen ook mogelijk om projectoverstijgende investeringen te doen. Eigenlijk is het pas mogelijk dat de markt serieuze, duurzame investeringen doet als er uniformiteit is. Bij te veel variatie blijft het credo “leven bij de dag” van toepassing. 

4. Vraag als aanbesteder om een MKI-berekening ter onderbouwing

In principe wordt in aanbestedingen vaak om een MKI-waarde gevraagd die als eis gaat gelden op het moment dat de inschrijving opdracht wordt. Door te vragen naar de onderliggende MKI-berekening inclusief de LCA-rapportages (Levenscyclusanalyse) of EPD’s (Environmental Product Declaration), ontstaat voor de aanbestedende dienst inzicht hoe de inschrijvende partijen van plan zijn om de milieu-impact te reduceren. Tegelijkertijd kan in de vorm van een pré-toets, uitgevoerd door een deskundige op het gebied van MKI en LCA, ook worden gekeken of de aangeboden MKI-waarde realistisch en haalbaar is.

5. Aanbesteden met de MKI = Monitoren op de MKI

Uitvragen met de MilieuKostenIndicator betekent ook dat de MKI-waarde gemonitord moet worden tijdens de realisatiefase. MKI en het onderliggende rekeninstrument DuboCalc zijn van oorsprong ingezet als aanbestedingstool. Hierdoor was het goed mogelijk om inschrijvingen ten opzichte van elkaar te kunnen vergelijken op duurzaamheid. Nu de methodiek zich in de loop van de tijd heeft ontwikkeld, is het beter mogelijk geworden om tijdens de uitvoeringsfase te monitoren op de MKI. Op deze manier kan (tijdig) worden gezien of de aangeboden MKI-waarde haalbaar is of dat er toch moet worden geoptimaliseerd om te voldoen aan de belofte. Immers, een MKI-waarde wordt aangeboden en niet een MKI-berekening. Het is dus mogelijk om af te wijken van de berekening uit de aanbesteding om alsnog te kunnen voldoen aan de belofte van de MKI-waarde. 

Het monitoren van de MKI in de uitvoeringsfase vraagt zowel van de opdrachtnemer als opdrachtgever een inspanning, maar door gebruik te maken van bestaande informatie en goede werkafspraken te maken, kan dit slim worden ingericht. Voor de (financiële) projectadministratie tijdens het project wordt al veel informatie verzameld die ook goed gebruikt kan worden voor de monitoring van de MKI. Denk aan hoeveelhedenstaten, leverbonnen en overzichten met de inzet van machines en/of gebruik van brandstof.