ZZS ZSS (Zeer Zorgwekkende Stoffen Zeer Snel Saneren)

Auteur: Karst Lenzen

De ZZS-lijst omvat een breed scala aan stoffen en producten met een grote verscheidenheid aan toepassingen en/of herkomst. Als een stof aan één van onderstaande selectiecriteria voldoet, dan kan een stof als ZZS worden bestempeld:

• Carcinogeen;
• Mutageen; 
• Reprotoxisch;
• PBT (persistent, bioaccumulerend en toxisch);
• vPvB (zeer persistent en zeer bioaccumulerend);
• Soortgelijk aan bovenstaande, zoals hormoonverstorende stoffen.

Het ZZS-beleid richt zich op het terugdringen van de emissie van ZZS naar zowel lucht en water. De Nederlandse ZZS-lijst omvat alle zorgstoffen uit diverse internationale verdragen en wettelijk kaders (o.a. REACH, OSPAR-verdrag, Kaderrichtlijn Water, Verdrag van Stockholm).

Naast de ZZS-lijst is een lijst met potentiële ZZS (pZZS-lijst) samengesteld. Deze stoffenlijst is eveneens samengesteld op basis van bovenstaande selectiecriteria waaraan ze mogelijk voldoen, maar de stoffen worden nog nader onderzocht of een classificatie als ZZS voldoende kan worden onderbouwd. Uit voorzorg worden deze pZZS vaak op eenzelfde wijze behandeld als ZZS. Voor water speelt hierin de waterbezwaarlijkheid echter nog wel een belangrijke rol. Dit wordt bepaald met de ABM-toets en dient te worden uitgevoerd op alle stoffen die in geloosd afvalwater terecht kunnen komen.

Vermijdings- en reductieprogramma

Door drie stappen te volgen moet een bedrijf de emissie van ZZS naar lucht en water vergaand beperken:

1. Bronaanpak
2. Minimalisatie emissie door reductiemaatregelen
3. Continu verbeteren

Voor water moet worden gestreefd naar een nullozing van de ZZS. In recente jaren wordt meer aandacht besteed aan het continue verbeteren van de lozingskwaliteit van afvalwater met betrekking tot ZZS (en ook andere waterbezwaarlijke stoffen). Hierbij wordt ten aanzien van ZZS een vijfjaarlijkse rapportageplicht opgelegd aan (mogelijke) lozers, waarbij wordt getoetst of de lozing van ZZS haalbaar en betaalbaar kan worden gereduceerd. In zo’n vermijdings- en reductieprogramma (stap 3 continu verbeteren) wordt weer gekeken naar bronaanpak, zoals substitutie van de ZZS voor andere producten, en minimalisatie van de ZZS-lozing (stappen 1 en 2). Een resultaat hiervan kan zijn dat een bedrijf verdergaande maatregelen moet nemen om een ZZS-lozing te reduceren/vermijden, dit kan verder gaan dan voorgeschreven in de BREF’s. pZZS worden in deze rapportageplicht vaak op dezelfde wijze beschouwd. In 2015 is voor deze (p)ZZS-minimalisatieverplichting het document ‘Aanpak ZZS in afvalwater’ opgesteld. Steeds meer bedrijven krijgen deze rapportageplicht als vergunningsvoorschrift voorgeschreven. 

Streven naar nullozingen

Lozingseisen voor ZZS worden steeds vaker tegen strengere normen opgenomen als individuele componenten, dus niet als groepsparameter, in verband met het streven naar nullozingen. Dit geldt eveneens voor andere milieugevaarlijke/waterbezwaarlijke stoffen die niet als ZZS zijn gecategoriseerd, maar bijvoorbeeld wel persistent of ecotoxisch zijn. 

Nullozingen van stoffen in water dienen ook steeds vaker als reële optie te worden beschouwd, bijvoorbeeld als een afvalwaterstroom na reiniging nog te vergaand is verontreinigd met ZZS of andere waterbezwaarlijke componenten. Een totale nullozing van water (d.m.v. Zero Liquid Discharge, ZLD) of sterke reductie hiervan kan ook in het belang van waterhergebruik en duurzaamheid van een bedrijf worden verlangd door bevoegd gezag of goed binnen het eigen bedrijfsbeleid passen.