City Deal: samenwerken aan behoud historische constructies

Op 25 september 2024 is de City Deal Tijdloze Grachten ondertekend. Gemeenten, ministeries, bedrijven en kennispartners gaan daarin samenwerken in adaptief renoveren om zo de historische constructies zoals bruggen, kademuren, kelders, sluizen en stuwen, in stand te houden.
Gracht in Utrecht
[object Object] [object Object]

CarlosGenders

Carlos Genders is projectmanager van assetmanagement projecten en helpt overheden om hun civiele constructies goed te beheren en veilig te houden. In die rol heeft hij in 2023 namens Royal HaskoningDHV het onderzoek geleid en uitgevoerd over de civieltechnische constructies van vóór de Tweede Wereldoorlog van Nederlandse gemeenten, als basis voor de City Deal Tijdloze Grachten.

Samen op zoek naar oplossingen

De gemeenten Amsterdam, Delft, Leiden en Utrecht hebben samen geconstateerd dat er landelijk wel gekeken wordt naar de vervangings- en renovatieopgave van civiele kunstwerken, maar dat er tot nu toe onvoldoende aandacht was voor adaptief onderhoud van historisch erfgoed. Herstel van monumentale kademuren, bruggen en andere constructies is meestal veel duurder dan van ‘gewone’ constructies. Er is specialistische kennis en ervaring nodig voor de engineering en uitvoering en vervanging is vanwege de beschermde status vaak geen optie. Wat is dan een goede oplossing om dit aan te pakken?

Een kopgroep van deze vier gemeenten, het platform Binnenstedelijke Kademuren (BiKa) en kennisplatform CROW  hebben aan ons de opdracht gegeven om onderzoek te doen naar de omvang van de instandhoudings- en renovatieopgave, specifiek voor historische constructies. Daaruit blijkt dat er 6 miljard euro extra nodig is voor deze opgave tot 2040. Een goede zaak dus, om samen met andere steden en dorpen op te trekken in een lobby naar het Rijk en kennis op dit onderwerp te ontwikkelen en uit te wisselen. Dat andere gemeenten hier behoefte aan hebben blijkt uit het feit dat de City Deal uiteindelijk ook door Den Haag, ’s-Hertogenbosch en Dordrecht ondertekend is.

Specialisten nodig 

Voor de deelnemende steden en dorpen maken de historische constructies vaak deel uit van hun karakteristieke stadsgezicht en daarmee van de aantrekkelijkheid van de gemeente. Natuurlijk is het verkrijgen van extra fondsen voor de instandhoudings- en renovatieopgave een belangrijke drijfveer voor de deelnemers aan de City Deal. Maar ook het samen ontwikkelen en uitwisselen van kennis en ervaring staat hoog op de agenda. De partners voelen zich ook verantwoordelijk om hierin kleinere gemeenten mee te nemen die dezelfde vragen hebben, maar niet de mensen en middelen hebben met en voor de benodigde specialistische kennis.   
 
De techniek achter de bijzondere historische constructies is complex doordat de constructiewijze en de gebruikte materialen behoorlijk afwijken van de praktijk bij nieuwbouw. Daardoor zijn voor inspectie, onderzoek en het maken van herstelplannen en constructieberekeningen specialisten nodig. Ook voor de uitvoerende aannemers en toezichthouders geldt dat kennis en ervaring op het gebied van historische constructies schaars is.
Werkzaamheden aan de straat en kade in Utrecht
Gracht in Utrecht

Niets doen is geen optie

 De gevolgen wanneer er geen actie wordt ondernomen, zijn groot. Als het historisch erfgoed wordt verwaarloosd en er dus onvoldoende wordt gedaan aan instandhouding van de historische elementen in een stad of dorp, gaan deze constructies voor eeuwig verloren. Stadsgezichten veranderen zo onomkeerbaar. Juist de historische constructies zijn beeldelementen die voor een belangrijk deel de aantrekkelijkheid van een stad of dorp bepalen.  Dit werkt door in zowel het toerisme en de aantrekkingskracht als vestigingsplaats voor detailhandel, horecaondernemers en andere bedrijven. Uiteraard dragen ze ook bij aan een waardegedreven leefomgeving en de leefbaarheid van een binnenstad voor mensen die er wonen en werken.

Is de juiste kennis wel in huis? 

We weten dat gemeenten worstelen met diverse vragen rondom het in stand houden van historisch areaal, oftewel de civieltechnische constructies van vóór de Tweede Wereldoorlog. Soms begint dit met het inzicht krijgen in de exacte omvang en de toestand van het areaal.  Waar te beginnen? Een prioritering en helder stappenplan op basis van een inventarisatie kunnen dan helpen. Onderzoek en herstel van specifieke kunstwerken vraagt kennis die niet in iedere gemeente voorhanden is. Ook de aanbesteding, contractering en uitvoeringsbegeleiding van herstelprojecten vergt ervaring die niet iedere gemeente of adviseur standaard als bagage heeft. Het is belangrijk dat een overheid dan een beroep kan doen op collega’s in andere gemeenten en op gespecialiseerde adviseurs.

Samenwerken is het antwoord 

De gemeenten staan niet alleen in de opgaven rondom hun historisch areaal en zoektocht naar concrete oplossingen. We werken samen met de partners in de City Deal en met collega-advies- en ingenieursbureaus, aannemers en kennisinstituten om tot die oplossingen te komen. Dat kan gaan om heel afwisselende vraagstukken, variërend van de toetsing van de constructieve veiligheid van een brug, hulp bij inspectie en materiaalonderzoek van een werfkelder, begeleiding van een aannemer bij herstel van kademuren tot en met een complete renovatie van een historische sluis.  

Een goed voorbeeld hiervan is de beoordeling van de constructieve veiligheid van tientallen bruggen in ’s-Hertogenbosch, samen met Nebest, Witteveen+Bos en Iv-Infra. Daarbij is in nauwe samenwerking een richtlijn opgesteld voor de beoordeling van metselwerk boogbruggen. Daarnaast hebben we samen met Antea en Witteveen+Bos diverse werfkelders, straatkelders en kluiskelders in de binnenstad van Utrecht onderzocht en herberekend. En in Amsterdam werken we mee aan efficiënt kadeherstel en hebben we ook de constructieve veiligheid van een aantal bruggen onderzocht. 

 

Dichterbij concrete oplossingen

Met het sluiten van de City Deal Tijdloze Grachten komen we een stap dichter bij de zo gewenste concrete oplossingen voor het behoud en de renovatie van historische constructies voor onze unieke monumentale binnensteden en dorpskernen. Alleen als gemeenten, andere overheden, kennisinstituten en adviesbureaus in Nederland gaan samenwerken, ervaringen opdoen, fondsen werven en kennis uitwisselen, krijgen we dit samen voor elkaar.
Samenwerken of een specifieke vraag? -

Samenwerken ofeen specifieke vraag?

Samen V&Rder - expert serie

Nederland staat voor een opgave waarbij de komende 80 jaar €260 miljard wordt gestoken in infrastructuurvernieuwing (Bron: TNO). Met de serie Samen V&Rder belichten we vanuit verschillende perspectieven hoe we in een tijd van schaarste deze V&R-opgave klaren en zorgen dat Nederland bereikbaar blijft.

Language is changing...