Kunststof recyclen in plaats van verbranden: nog een weg te gaan!

Meer dan 50% van de kunststoffen uit afval wordt verbrand en zorgt voor veel CO2-uitstoot. De cijfers maken duidelijk dat er veel potentieel voor recycling beschikbaar is. Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft Royal HaskoningDHV daarom gevraagd potentiële beleidsmaatregelen in kaart te brengen.

Erikvan Dijk

Erik is Senior adviseur Circulaire economie en Afvalbeheer en is sinds 2000 actief in de afvalbranche. Hij werkte als adviseur bij afvalbedrijven en overheden en met UPV-systemen. Hij heeft goed overzicht in de belangen in de Nederlandse afval- en recyclingsector en in alle afvalstromen in Nederland. Erik heeft een groot netwerk in de Nederlandse afvalsector op tactisch en strategisch niveau en is zowel beleidsmatig als technisch betrokken bij kunststoffenrecycling en afvalverbranding. Erik fungeerde in dit project als projectleider en als één van de twee hoofdonderzoekers.

Peterde Boer

Peter is Adviseur Circulaire economie en Afvalbeheer en is sinds 2011 actief in de afvalbranche. Eerst in de uitvoering en daarna als beleidsadviseur. Sinds 2022 is Peter werkzaam bij Royal HaskoningDHV en adviseert hij vooral overheden en brancheorganisaties. Hij heeft goed overzicht in de belangen in de Nederlandse afval- en recyclingsector en in veel afvalstromen in Nederland. Peter fungeerde in dit project als één van de twee hoofdonderzoekers.

De massabalans van producten en verpakkingen van kunststoffen

Als eerste onderzochten we voor het ministerie van I&W de massabalans van kunststoffen voor 2021. De massabalans brengt in kaart welke deel van de kunststoffen wordt gerecycled en welk deel wordt verbrand. Vervolgens brengt de massabalans in welke afvalstromen hoeveel kunststof aanwezig is. Dit biedt een basis van voor potentiële maatregelen. Het resultaat:

• 28% van alle kunststoffen gebruikt voor op de markt gebrachte producten en verpakkingen werd gerecycled;
• 20% werd direct verbrand omdat dit niet is gescheiden voor recycling;
• 10% werd verbrand als een residu van sorteren en recycling.

Potentie voor reductie verbranding kunstoffen

In 2021 werd 714.000 ton aan kunststoffen verbrand. Er is veel potentie om dit te reduceren. Verderop in dit artikel benoemen een aantal belangrijke en invloedrijke potentiële maatregelen. Echter, het verbranden van kunststoffen naar nul terugbrengen is niet mogelijk. Hiervoor zijn er 3 redenen:

Recycling vergt schoon en zuiver recyclaat. Om dit te bewerkstelligen ontstaan er bij iedere sorteer- en recyclingstap residuen. Een groot deel van deze residuen zijn niet meer sorteerbaar en worden verbrand.
Veel producten hebben geen circulair ontwerp voor kunststoffen. Dit speelt bijvoorbeeld bij elektronica en auto’s.
Bepaalde kunststoffen(mengsels) zijn niet recyclebaar. Bijvoorbeeld thermoharders zoals melamine en de composieten zoals windmolenwieken.

Als brandbare afvalstoffen niet hergebruikt of gerecycled kunnen worden, stelt het afvalbeleid dat via verbranding de energie teruggewonnen moet worden.

Naar een meer circulaire economie

We willen naar een meer circulaire economie. In de transitie hiernaar dient de maatschappij circulairder ingericht te worden. We moeten daarbij aandacht hebben voor preventie en hergebruik. Er is ook blijvend aandacht nodig voor recycling van afgedankte producten en verpakkingen. En dat gaat nog niet altijd goed. Dit schema geeft een overzicht van de oorzaken die ervoor zorgen dat kunststoffen voor recycling verloren gaan.

Kansen om verbranding te verminderen

Kunststoffen bevinden zich in allerlei afvalstoffen. Naast gebruikte verpakkingen bevinden kunststoffen zich ook in afgedankte matrassen, textiel en gebruikte luiers. Maatregelen om verbranding te verminderen moeten zich dus richten op meerdere producten en sectoren.

We hebben op basis van de situatie in 2021 vastgesteld dat de meeste potentie voor het vermijden van het verbranden van kunststoffen bij restafval van bedrijven ligt. In 2023 is hier al wel actie op ondernomen doordat het voor bedrijven mogelijk geworden is om kunststof verpakkingen en drankenkartons via Verpact (Voorheen Afvalfonds Verpakkingen) te (laten) scheiden en recyclen. Via dit systeem worden ook kunststofverpakkingen gerecycled. Doordat bedrijven minder restafval aanbieden dalen de verwerkingskosten enigszins.

‘Verborgen’ bestemming van kunststof

Een aanzienlijk deel van de op de markt gebrachte kunststoffen (36%) belandt (nog) niet in het afvalstadium. Dit komt ten eerste door een toename van het aantal mensen en woningen. Hierdoor neemt ook de hoeveelheid materialen die in gebruik zijn toe. Ten tweede stijgt het gemiddeld percentage kunststof in producten met een lange levensduur bevatten . Denk bijvoorbeeld aan kunststofkozijnen die houten kozijnen vervangen, of pvc-buizen die oude grespijpen vervangen in de infrastructuur.

Er zijn ook afvalstoffen waar op het eerste gezicht geen kunststoffen in toegepast zijn, doordat het aandeel kunststof beperkt is. Dit is bijvoorbeeld het geval bij sigarettenpeuken, kartonnen drinkbekertjes en drankblikjes. Deze kunststoffen verlaten ongemerkt de keten en worden meestal via recyclingresiduen ook verbrand.

Hoe kunnen we recycling van kunststoffen stimuleren?

Door meer kunststoffen te recyclen, verminderen we de hoeveelheid te verbranden kunsstoffen. Hiertoe hebben we het ministerie geadviseerd de volgende 5 potentiële maatregelen te overwegen:

Intensievere controle, feedback en handhaving van de scheidingsregels, zodat kunststoffen meer en beter worden gescheiden. Niet alleen bij PMD, maar ook bij papier en gft-afval.
Het opnemen van recyclingdoelstellingen per type materiaal eisen in UPV-regelingen (zoals bij de UPV Verpakkingen al jet geval).
Verplichting van minimumstandaard na te scheiden materialen voor nieuwe nascheidingsinstallaties, zodat naast verpakkingen ook andere kunststofhoudende producten, zoals textiel en luiers worden nagescheiden.
Het altijd sorteren van kunststoffen op de bouwplaatsen verplichten, dit zou via het Bouwbesluit kunnen.
Daadwerkelijk invoeren van UPV-regeling voor meerdere kunststofhoudende producten zoals vistuig en luierafval.

Oproep voor oplossingen aan de voorkant van de keten

Er is ook veel potentie om het verbranden van kunststoffen te reduceren door maatregelen te nemen aan de voorkant. We adviseren daarom de volgende maatregelen te overwegen:

Hef belasting op primaire fossiele kunststoffen, zodat het toepassen van recyclaat economisch aantrekkelijker wordt.
Verbied producten en verpakkingen die niet-recyclebaar zijn of schadelijke stoffen bevatten indien een recyclebaar alternatief beschikbaar is.

Bent u geïnteresseerd in het hele rapport?

Download het rapport

Ook op weg naareen circulaire economie?

Onze adviseurs helpen u graag op weg!

Language is changing...