Over droogte (‘als regen uitblijft’) en verdroging (‘als flora, fauna en bedrijven daar last van krijgen’) is veel geschreven. Al in de jaren 70 waren er onderzoeksprogramma’s. Beleid om verdroging te bestrijden, dateert uit beginjaren 80. Het is al 40 jaar oud. Maar wordt het opgevolgd? Daarom zochten we het afgelopen jaar naar een antwoord op de vraag ‘hoe krijgen we de watertransitie op gang?’ We organiseerden sessies met water enthousiastelingen, we interviewden bestuurders, we lazen rapporten en artikelen, we ontwikkelden en speelden een serious game, we spraken met andere deskundigen. En vooral, we dachten na, bijvoorbeeld over wat een transitie in de praktijk zo complex maakt. Onze inzichten legden we vast in een handleiding ‘Samen werk maken van de watertransitie’ die hier is te downloaden.
Even vooraf, het is te kort door de bocht om het droogtevraagstuk enkel te wijten aan klimaatverandering. In een eeuw steeg de gemiddelde, jaarlijkse hoeveelheid neerslag namelijk met 25%. Wél komen er steeds vaker lange droge perioden voor. In droogtegevoelige landschappen (Twente, Achterhoek, Oost-Brabant) resulteert droogte dan snel in verdroging. Daar vooral is actie nodig.
In april 2020, ongeveer een jaar geleden, riep de watersector op tot een omslag in denken. Enkele jaren eerder al, in het gortdroge jaar 2018, ontstond er debat over beleid, verantwoordelijkheden, bevoegdheden. Dus timmerde de minister van I&W een zeer ruime ‘Beleidstafel Droogte’ in elkaar groot genoeg voor 11 ministeries, koepels, platforms, overlegorganen. In december 2019 lezen we in het eindrapport ‘Nederland beter weerbaar tegen droogte’ over maar liefst 46 beleidsaanbevelingen en 11 onderzoeksvragen. Toch misten we veel. Geen oproep tot actie. Het woord integraliteit komt in het hele rapport maar één keer voor. Nergens lezen we over anders samenwerken, in onze optiek dé sleutel tot succes. Nagenoeg geen aandacht voor hoe droogte het waterbewustzijn van zowel burgers als politici kan versterken of media-aandacht voor water kan claimen. Kortom, veel gemiste kansen.
Was het droge jaar 2018 aanleiding tot het inrichten van de Beleidstafel Droogte, ruim 20 jaar geleden sloot Nederland de 20e eeuw af met een kletsnat decennium. Dat was aanleiding voor het instellen van de Commissie Waterbeheer 21e Eeuw. Het eindrapport verscheen in augustus 2000 met als dramatische conclusie: het watersysteem is niet op orde en houdt geen rekening met verwachte klimaatveranderingen. Ook die commissie deed aanbevelingen. De meest bekende is de verplichte drietrapsstrategie ‘vasthouden - bergen - afvoeren’. Sterk punt van het rapport is de aandacht voor waterbewustzijn. Al in het voorwoord lezen we de rake zin: ‘Verontrustend is de geringe belangstelling voor water bij politiek en burger, behalve als ‘t écht misgaat’. De vraag die opkwam: genoemd rapport had nagenoeg geen omslag in waterdenken tot gevolg, waarom zou een nieuw rapport van de Beleidstafel Droogte, dat dan wel doen?
Uit de interviews en gesprekken met bestuurders van waterschappen, directeuren van waterbedrijven en een politica kwam het beeld naar voren dat het niet hangt op beleid, technische oplossingen of kennis. Nóg meer beleid, het heeft geen zin als het niet wordt opgevolgd. Het is onze overtuiging dat de watertransitie pas zal lukken als burgers meer waterbewust worden, zodat water hoger op de politieke agenda komt. Als ook andere sectoren bij alle maatschappelijke opgaves aan de voorkant ook naar de wateraspecten kijken, maken we van Nederland een waterinclusief land. Wat in een halve eeuw is scheefgegroeid, buigen we niet in een paar jaar recht. Het zal even duren, we moeten geduld hebben maar wel nú (eigenlijk gisteren al) beginnen, met z’n allen, met kleine stapjes. Wij weten welke.
Neem contact op met onze Climate Resilience experts!