Hoe krijgen we stakeholders mee in de klimaatadaptatiemaatregelen?

Ter voorbereiding op klimaatverandering verplichtte het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie (DPRA) alle gemeenten voor 2020 klimaatstresstesten uit te voeren. Testen waarin wateroverlast-, hitte-, droogte- en overstromingsgevoelige locaties naar voren kwamen. Meestal voerden technische specialisten water, riolering en groen de testen uit. Zij maakten kleurrijke kaarten waarop te zien is waar regenwater op straat blijft staan en straten te heet worden. Toch blijven vervolgacties bij stakeholders vaak uit. 

Impact maken

Want wat betekenen die kaarten nou eigenlijk voor stakeholders? De openbare ruimte beslaat ongeveer een kwart tot een derde van onze bebouwde omgeving. Om echt impact te maken, zijn klimaatadaptieve maatregelen daarom ook keihard nodig op particulier terrein. Stakeholders, zoals woningbouwcorporaties en interne afdelingen, moeten we daarom meekrijgen in de klimaatadaptatietransitie. De risicodialoog, opgetuigd door overheden om stakeholders handvatten te geven, blijkt vaak niet goed te werken in de praktijk. 

Waarom niet? In de dialoog roept de stresstest te weinig urgentiegevoel op. Vaak omdat stakeholders de resultaten niet goed begrijpen. Woningbouwcorporaties kijken naar zo’n kaart en denken: wat betekent dit voor mij? Intern geldt hetzelfde voor de afdeling verkeer. Beide nemen geen actie om bijvoorbeeld hun tuin of de straat te vergroenen. Op die manier vallen gesprekken stil en gebeurt er dus te weinig om de bebouwde omgeving uiterlijk in 2050 klimaatbestendig en waterrobuust in te richten.

Ambulance

Door meer de nadruk te leggen op maatschappelijke effecten, wordt het voor stakeholders pas echt duidelijk wat de impact is van klimaatverandering. Tegen welke kosten loopt een stad aan wanneer er 10 centimeter regenwater op straat staat? In Nederland streven we ernaar dat ambulances in 95 procent van de gevallen binnen een kwartier op locatie zijn. Als de wegen blank staan, haalt de ambulance en ook de brandweer dat niet. Water op straat heeft zo direct invloed op de aanrijtijd van hulpverleners.

Hitte is ook te vertalen naar slapeloosheid en (arbeid)productiviteitsverlies. Volgens onderzoek slapen inwoners slechter bij hitte. Er is een relatie tussen hitte, slecht slapen, gezondheid en arbeidsproductiviteit. Hittegolven zorgden er in het verleden voor dat het ziekteverzuim in Nederland opliep tot 12 procent. Met kengetallen is uit te rekenen wat dit de maatschappij kost.

Imagoplekken

Iedere stad heeft imagolocaties. Toeristische of maatschappelijk belangrijke verblijfsplekken waar een gemeente waarde aan hecht, zoals het Malieveld in Den Haag. Stel dat uit de stresstestkaarten blijkt dat het daar te warm wordt en de gemeente te maken krijgt met hitte-gerelateerde gezondheidsrisico’s, waardoor evenementen en demonstraties afgelast moeten worden omdat de mensen kunnen flauwvallen van de hitte. Zo’n situatie levert grote imagoschade op voor de stad. 

Door de stresstestkaarten zo te vertalen, verschuiven we het gesprek onder meer naar het sociale en financiële domein. Zo wordt klimaatadaptatie een maatschappelijk vraagstuk in plaats van een technisch vraagstuk, en dat brengt ook kansen met zich mee. Dergelijke gesprekken zouden niet alleen de technische specialisten moeten voeren, maar een beleidsmedewerker of, het liefst, een programmaleider klimaatadaptatie. 

Bomen plaatsen

Willen we met klimaatadaptatie echt onderdeel zijn van maatschappelijke transities, zoals de woningbouw- en de mobiliteitstransitie, dan moeten we werk met werk maken. Woningbouw moet klimaatbestendig en waterrobuust of zelfs positief bijdragen aan een gezonde bodem en watersysteem. Ondergrondse infrastructuur moeten we zo aanleggen dat we in de toekomst de straat nog klimaatbestendig kunnen inrichten. Dat betekent slim nadenken over waar we in de straat bomen plaatsen om schaduw te realiseren. Onder deze bomen moeten dan geen kabels, leidingen of andere infrastructuur in de weg liggen.

Gemeenten gaan de komende tijd de stresstest 2.0 uitwerken. Door landelijke richtlijnen, geupdate bronbestanden en nieuwe inzichten van het KNMI krijgen we nog betere stresstestkaarten. Deze kaarten dragen veel bij aan de transitie, maar zijn vooral begrijpelijk voor technische specialisten. Door het integrale maatschappelijke belang te benadrukken, kunnen we tijdens de risicodialogen de stakeholders meekrijgen in de transitie naar een klimaatbestendige en waterrobuuste bebouwde omgeving in 2050. 

Klimaatimpactanalyse

Hoe we die dialoog kunnen voeren? Bij Royal HaskoningDHV werken we met de klimaatimpactanalyse. Onze klimaatadaptatie specialisten tonen de impact van klimaatverandering op mens, natuur en economie op een manier die ook voor niet technische specialisten te begrijpen is.

Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd in H2O op 6 december 2023: Stakeholders zien urgentie klimaatadaptatiemaatregelen vaak niet. Hoe wel?

Meer weten? Neem contact met ons op of neem een kijkje op onze klimaatadaptatie pagina en bij onze projecten.